Η ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΠΑΤΣΟΓΛΟΥ ΣΤΗ ΧΑΡΑΚΤΙΚΉ Λίγοι είναι οι Έλληνες γλύπτες που δούλεψαν στη χαρακτική. Από τους παλιότερους, σημειώνουμε τον Μιχάλη Τόμπρο (1889-1974), ο οποίος φιλοτέχνησε τη δεκαετία του 1950 ξυλογραφίες, χαλκογραφίες και λιθογραφίες. Ο Αριστείδης Πατσόγλου (1941) αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα αυτόν. Ήδη μέσα στη Δικτατορία των Συνταγματαρχών, σπουδαστής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στο Εργαστήριο Γλυπτικής του Γιάννη Παππά (1913-2005), δοκίμασε τη μέθοδο της γραμμικής οξυγραφίας (eau-forte), χαράζοντας το πρόσωπο του φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα, δολοφονημένου το 1965 σε αντικυβερνητική διαδήλωση. Στη μέθοδο αυτή η πλάκα του μετάλλου καλύπτεται από τον χαράκτη με ειδικό βερνίκι μαστίχας, ασφάλτου και καθαρού κεριού όταν αυτό στεγνώσει, εκεί που ο χαράκτης θέλει να κάνει γραμμές, ξύνει το βερνίκι με βελόνες, τις πούντες στη συνέχεια η πλάκα βυθίζεται σε διάλυμα νιτρικού οξέος και νερού το οξύ οξιδώνει τις εσοχές, που έχουν αποκαλυφθεί με τις πούντες ο χαράκτης μπορεί να επέμβει με αιχμηρό εργαλείο, το καλέμι, για να διορθώσει κάποια σημεία μελανώνει την επιφάνεια της πλάκας και τυπώνει σε νοτισμένο χαρτί. Κάποτε ο Πατσόγλου εφαρμόζει σε γραμμικές χαλκογραφίες του και τη μέθοδο της βελονογραφίας (pointe seche), στην οποία με βελόνα χαράζει ελαφρά και γρήγορα τη μεταλλική επιφάνεια, κρατώντας τα ρινίσματα του μετάλλου στις γραμμές τα ρινίσματα αυτά θα δεχτούν το μελάνι στην εκτύπωση και θα δώσουν απαλές γραμμές. Φεύγοντας για σπουδές στο Παρίσι, σπούδασε γλυπτική από το 1970 έως το 1974 στην Ecole Nationale SUΡeήeure des Beaux-Arts" όπου παρακολούθησε και μαθήματα χαρακτικής κοντά στον Robert Cami (1900-1973) και τον Jacques Lagrange (1917-1995). Ανήσυχος από χαρακτήρα, είχε περάσει πια και στη μέθοδο της τονικής οξυγραφίας (acquatinta). Εδώ η πλάκα του μετάλλου «πουδράρεται» με κόκκους κολοφωνίου, που θερμαινόμενοι κολλούν στην επιφάνεια της, αφήνοντας και τμήματα ακάλυπτα μεταξύ τους ο χαράκτης περνάει με βερνίκι την πλάκα, φροντίζοντας να μην καλύψει τα τμήματα που θέλει να δώσει σκιές ακολουθεί η βύθιση της πλάκας σε διάλυμα νιτρικού οξέος που οξιδώνει τα διάκενα των κόκκων βυθίζοντας επανειλημμένα την πλάκα στο οξύ, ο χαράκτης μπορεί να πετύχει τονικές διαβαθμίσεις του γκρίζου ή του μαύρου, το επόμενο στάδιο είναι το μελάνωμα της πλάκας για να τυπωθεί το σχέδιο στο πιεστήριο. Οι τονικές οξυγραφίες του Πατσόγλου έχουν δυνατές αντιθέσεις άσπρου-μαύρου. Σε χαρακτικά του δοκιμάζει και την τονική οξυγραφία με ζάχαρη, αναμειγνύοντας το μελάνι με τη ζάχαρη για διαφορετικά αποτελέσματα. Στοχαστικός και ερευνητικός πάντα, αργότερα θα αξιοποιήσει σε έγχρωμα έργα του και την τεχνική της λιθογραφίας, της πιο ζωγραφικής από τις τεχνικές της χαρακτικής, αφού στη λιθογραφία ο καλλιτέχνης δεν χαράζει αλλά γράφει με λιπαρό κραγιόνι, καθώς και τη μέθοδο της ξυλογραφίας σε πλάγιο ξύλο. Ορισμένες λιθογραφίες του, μάλιστα, τις επιχρωματίζει με υδροχρώματα. Στη μακρόχρονη εμπειρία του ως χαράκτης, λειτουργεί ανεξάρτητα, αποβλέποντας στην ευχαρίστηση της δημιουργίας. Έτσι, δεν τυπώνει μεγάλο αριθμό αντιτύπων. Η θεματογραφία του διευρύνεται θεαματικά, τα εκφραστικά μέσα του εμπλουτίζονται καίρια, οι προσωπικοί στόχοι του ευοδώνονται εξαιρετικά.
Δημήτρης Παυλόπουλος Λέκτωρ Ιστορίας της Τέχνης Τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
